In de eerste week van oktober worden de nobelprijswinnaars bekendgemaakt. De prijzen zelf worden op 10 december, de sterfdag van Alfred Nobel, uitgereikt in Stockholm. De prijs voor de Vrede wordt uitgereikt in Oslo. Maar wie was de man achter de Nobelprijzen?
Alfred Nobel werd op 21 oktober 1833 geboren in Stockholm. In 1842 ging de fabriek van zijn vader in Zweden failliet en emigreerde het gezin naar Rusland. Na een aantal tegenslagen in Rusland verhuisde de familie in 1859 weer terug naar Zweden. Alfred begon zich te verdiepen in springstoffen en in het bijzonder nitroglycerine. Nitroglycerine was een springstof die erg gevoelig was voor schokken waardoor het gevaarlijk was om het te gebruiken. Alfred vond een manier om nitroglycerine veiliger te maken en noemde zijn uitvinding dynamiet. Bij een van de experimenten vond een grote explosie plaats waarbij zijn broer Emil en iedereen die op dat moment in de buurt was omkwamen.
Rond 1870 vestigde Alfred zich in Parijs en woonde daar tijdens zijn vele reizen. Na een conflict met de Franse staat verhuisde hij naar San Remo in Italië waar hij een laboratorium inrichtte voor zijn experimenten. Dynamiet kon ook gebruikt worden voor kanonnen en Alfred voerde proefbeschietingen uit de op de middellandse zee. De bevolking was niet zo blij met de proeven van Alfred en hij ging op zoek naar een andere locatie.
In Karlskoga (Värmland) vind je het Alfred Nobel museum. Hier kun je Björkborn, zijn laboratorium en het fabrieksmuseum bezoeken. Voor kinderen is er het Fiffiga huset waar ze zelf mogen experimenteren.
In 1894 kocht hij daarom in Karlskoga (Zweden) de fabriek AB Bofors-Gullspång die kanonnen produceerde. Hier kon hij naar hartelust experimenteren en schieten. Als hij de fabriek bezocht woonde hij in de buurt op Björkborns herrgård. In 1896 verhuisde hij weer naar San Remo in Italië en woonde daar tot zijn dood op 10 december in hetzelfde jaar.
Tijdens zijn leven verwierf Alfred Nobel 350 patenten waarvan het grootste deel te maken had met springstoffen in allerlei verschijningsvormen. Alfred was er zich van bewust dat zijn uitvindingen ook voor oorlogsdoeleinden gebruikt konden worden. Hij meende echter dat zijn uitvindingen voor vrede zouden zorgen want “Als duidelijk is welke kracht er in explosieven en buskruit zit en welke schade ze kunnen aanrichten, zal men ervan afzien ze te gebruiken“. Dit is ook de gedachte achter de nobelprijzen. De prijzen zijn bedoeld voor diegenen die iets goeds doen voor de mensheid.
Toen het testament na zijn dood werd geopend en voorgelezen, veroorzaakte het veel controverse, omdat Nobel een groot deel van zijn vermogen had achtergelaten voor de instelling van een prijs. Alfred Nobel was van mening dat geërfde rijkdom zorgde voor luiheid. Zijn familie was tegen de instelling van de Nobelprijs en de prijswinnaars die hij noemde, weigerden te doen wat hij in zijn testament had gevraagd. Het duurde nog vijf jaar voordat de eerste Nobelprijs in 1901 kon worden uitgereikt.
In Stockholm vind je het Nobelprijs museum. Ook hier kun meer leren over Alfred Nobel en de Nobelprijzen.
De prijzen die Alfred Nobel noemde in zijn testament zijn:
- Literatuur, toegekend door de Zweedse Academie
- Fysiologie of Geneeskunde, toegekend door het Karolinska-instituut
- Natuurkunde, toegekend door de Koninklijke Academie voor Wetenschappen
- Scheikunde, toegekend door de Koninklijke Academie voor Wetenschappen
- Vrede, toegekend door een comité van vijf leden van het Noorse parlement
Het hele testament van Alfred Nobel is te lezen op de officiële website van de Nobel Prijs.
Het testament van Alfred Nobel is de inspiratie geweest van de thriller van Liza Marklund. Tijdens de uitreiking van de Nobelprijzen wordt een winnaar neergeschoten. De journaliste Annika Bengtzon is een van de getuigen. Ze verdiept zich in de achtergrond van de moord en komt overal sporen tegen van Alfred Nobel.
