Bergslagen

Het zuidoosten van Värmland maakt deel uit van het voormalige mijnbouwgebied Bergslagen. De regio die met Bergslagen aangeduid wordt is niet heel nauwkeurig bepaald, meestal worden het zuidoosten van Värmland en het zuiden van Dalarna gebruikt als globale afbakening.

Sinds de middeleeuwen wordt er al erts gewonnen in het gebied. Het erts werd verder verwerkt in zogenaamde järnbruk, die uit ovens, gieterijen en smederijen bestonden. De dalende prijzen van ijzererts en de toegenomen buitenlandse concurrentie heeft ervoor gezorgd dat de groeves gesloten werden. De laatste mijn, bij Grängesberg (Dalarna), werd in 1989 gesloten.

Het woord bergslag is een samenvoeging van twee Zweedse woorden: berg en lag, verbonden met een tussen-s. Met berg, dat letterlijk gewoon berg betekent, wordt in dit geval de mijn bedoeld. Het Zweedse woord lag heeft meerdere betekenissen: ett lag is een ploeg of groep en en lag is een wet. In eerste instantie werd met lag groep bedoeld en duidde bergslag op een groep mijnwerkers in een coöperatie. Later verschoof de betekenis van lag naar wet.

Koning Gustav V op bezoek in Långban (1912)

Zweden was voordat de mijnbouw ontstond voornamelijk gericht op landbouw. Mijnbouw had echter net zoals landbouw ook grond en water nodig waardoor er regels en wetten (lagar) nodig waren. Voorheen waren ook nog eens alle vondsten van de staat. De wet regelde via privileges dat de mijnwerkers een deel van de inkomsten mochten houden. Verder waren regels opgenomen over het gebruik van rivieren voor waterkracht en het kappen van bos voor het maken van houtskool. Daarnaast hoefden mijnwerkers minder soldaten te leveren, geen tol te betalen en hadden ze belastingvoordelen. Tot en met de 18de eeuw hadden ze een eigen rechtbank voor alles wat rondom de mijnen gebeurde. Om het tekort aan arbeiders op te vangen ontstond de zogenaamde Bergsfriden. Dit was een wet die het mogelijk maakte om de straf voor veroordeelde criminelen, al dan niet vrijwillig, om te zetten in levenslange arbeid in een mijn.

Groeve bij Högbergsfältet waar Tilas Stoll in uit komt.

Er waren meerdere bergslag, coöperaties, in Zweden. Zo was Filipstad in Värmland vroeger een bergslag. Van alle mijnen en groeves is nog veel bewaard gebleven waardoor er rondom Filipstad nog veel te bekijken is. Het meest bekende is wel het natuurreservaat Högbergsfältet met zijn 15 groeves en als hoogtepunt Tilas Stoll de mijngang waar je zelf doorheen kunt lopen om in een open mijn uit te komen.

Tilas Stoll

Wandelend door het natuurreservaat leer je van alles over hoe het er vroeg aan toe ging. Zoals de eerste mijnwerkersstaking die uitbrak in Zweden. Het bestuur van het mijnbouwbedrijf wilde de lonen verlagen, de ontslagtermijn verkorten en de ziekenzorg verminderen. Dit kwam hard aan bij de mijnwerkers want de oogsten in 1867 en 1868 waren mislukt en ze hadden net een grote hongersnood achter de rug. De mijnwerkers weigerden het contract te tekenen en gingen in staking. Het bestuur schakelde toen het leger in om de mijnwerkers in bedwang te houden. De staking duurde 9 dagen waarna de mijnwerkers akkoord gingen en er alleen een iets langere ontslagtermijn aan over hielden.
Verder lees je er ook het verhaal van de onfortuinlijke mijnwerkers die opgesloten raakten na een instorting. De reddingsploeg kon ze niet meer bevrijden maar nog wel met ze praten. De mijnwerkers wilden liever niet verhongeren en in overleg besloot men toen de mijn weer vol water te laten lopen…

Långban

Het openlucht museum in Långban is een van de musea met de best bewaarde gebouwen en groeves waar je veel leert over de mijnbouw in de regio. In de zilvergroeve bij Hornkullen, bij Nykroppa, kun je met een gids de oude zilvermijn in. Bij de receptie kun je een helm, bril en hamer lenen om zelf op zoek te gaan naar mineralen en fossielen in de bergen erts die nog op het terrein liggen.

Wel uitkijken met je vingers…
Karlstad
onbewolkt
17.3 ° C
17.3 °
17.3 °
39 %
4.6kmh
0 %
vr
17 °
za
16 °
zo
14 °
ma
7 °
di
11 °

Meest gelezen