Hoe heet jij?

Op een Zweedse kalender staan de naamdagen aangegeven. Een naamdag is de gedenkdag van de sterfdag van een heilige. Een voorbeeld dat we in Nederland ook kennen is Sint Nicolaas. Volgens de overlevering stief hij op 6 december 342. Op een Zweedse kalender vind je bij die dag de namen: Nikolaus en Niklas. Op 11 november vind je de naamdag van Mårten, Sint Maarten.

Traditioneel werden de naamdagen gebruikt om gemakkelijker gebeurtenissen gedurende het jaar te kunnen onthouden. Een datum is toch lastiger te onthouden dan bijvoorbeeld, het was op de naamdag van Vilhelmina.  De manier waarop een naamdag gevierd wordt verschilt wel: alleen een felicitatie “Grattis på namnsdagen”, ontbijt op bed, klein cadeautje of hoe men het ook wil vieren. Velen vergeten de naamdag en doen er niets aan.

Het is leuk om iets verder te kijken dan de naamdagen zelf. Vaak zijn er tradities en gebruiken mee verbonden. De naamdag van Knut op 13 januari is de afsluiting van de kerstperiode en is verbonden met de uitspraken zoals “Tjugondag Knut kastas granen ut”. Vrij vertaald betekent dat: “20 dagen na kerst, op Knut gooien we de kerstboom er uit.” 9 december, de naamdag van Anna, is het begin van de kerstperiode. Op Annadagen wordt het kerstbier geproefd, de stokvis (lutfisk) wordt in de week gezet zodat deze weer eetbaar wordt en er wordt begonnen met het bakken voor de kerstdagen.

Ook in Nederland hebben we tradities die aan naamdagen gekoppeld worden. Zoals 14 juni de naamdag van Sint Jan die het einde van het aspergeseizoen betekent. En wie kent Mamertus, Pancratius, Servatius van Maastricht, Bonifatius van Tarsus en Sophia van Rome nu niet? Dit zijn de ijsheiligen en hun naamdagen van 11 tot en 15 mei zijn volgens de volksweerkunde de laatste dagen dat er nog nachtvorst kan optreden.

Nu heeft een jaar maar 365 dagen en er zijn veel meer voornamen dan dagen. Door op de meeste dagen twee namen te zetten en ook varianten mee te nemen kom je een aardig eind. Want van Nikolaus en Niklas kun je gemakkelijk ook Nicolette. Maar dan ben je er nog lang niet.

De gewoonte om naamdagen te vieren ontstond toen de christelijke kerk probeerde het vieren van de geboortedag te tegen te gaan. Men zag het vieren van de geboortedag als een heidens gebruik en vond het veel beter om de doopdag of naamdag te vieren. De lijsten die toen gebruikt werden bestonden vooral uit namen van heiligen en martelaars en er waren verschillende lijsten. In 1747 kwam hier verandering in. De Kungliga Vetenskapsakademien kreeg het alleenrecht om een almanak uit te geven en zorgde voor de eerste officiële lijst met Zweedse naamdagen.

Aan het eind van de 19de eeuw beschouwde men de lijst als verouderd en in 1901 verscheen de nieuwe lijst. Deze lijst bevat een groot aantal veranderingen: 150 oude namen van heiligen werden geschrapt, 28 veranderd en er kwamen 177 nieuwe namen bij en het aantal vrouwennamen ging van 79 naar 134. Verder werden enkele beroemde Zweden geëerd. 29 mei werd de naamdag van Baltsar naar de geboortedag van Baltzar von Platens, en de naamdag van Sten werd verplaatst naar de sterfdag van Sten Sture de Oude op 14 december. De lijst van 1901 ontving nogal wat kritiek, want men vond de lijst “te modern”.

Er zijn ongeveer 100.000 verschillende voornamen

Door de jaren heen is de lijst regelmatig aangepast. Af en toe worden er namen toegevoegd of veranderd. De lijst aanpassen is moeilijk, namen verwijderen kan niet zomaar en namen die verbonden zijn aan tradities kunnen niet zomaar verplaatst worden. Zelfs in de politiek zijn naamdagen onderwerp van discussie, een paar jaar geleden is er een motie ingediend waarbij iedereen het recht moet hebben om zijn of haar naamdag te vieren. De achtergrond van de motie was dat het huidige systeem van naamdagen uit gaat van de tradities en niet van de namen die het meest gebruikt worden. Er zijn ongeveer 100.000 verschillende voornamen wat betekent dat er ongeveer 600 namen per dag een naamdag hebben. Er moest een website komen waarop iedereen zijn voornaam kan terugvinden zodat hij of zij zijn naamdag kan vieren. Gelukkig heeft men niet voorgesteld dat er op een kalender iedere dag 600 namen moeten staan. Want dan kan ik die niet meer aan de muur hangen met een simpel spijkertje maar moet ik zware verbouwing doorvoeren. Voor zover ik kan achterhalen is de motie afgewezen.

Namnsdag på härbret. Carl Larsson (1898)

In huize Larsson ging het er heel feestelijk aan toe. In het boek “Ett Hem” vertelt Carl over het schilderij: “Het was het toevallig dat we de naamdag van Emma op deze manier vierden: de kinderen waren verkleed, koffie op bed en een gedicht dat voorgelezen werd door Suzanne die mijn rokkostuum aan had. Ulf was verkleed als meisje en droeg het dienblad. Helemaal onder aan de trap staat Johan die viool speelt zodat de tranen je in de ogen sprongen.” Het was in ieder geval een gezellige boel in huize Larsson maar ik vermoed dat weinigen zo een naamdag vieren.

Abonneer je op de nieuwsbrief

Abonneer je op de nieuwsbrief en mis niets. De nieuwsbrief verschijnt één keer per week met het laatste nieuws.

Meest gelezen